જો કે દરેક પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન સત્યનારાયણ, દેવી લક્ષ્મી અને ચંદ્રદેવની પૂજા કરવાની વિધિ છે, પરંતુ પુરૂષોત્તમ માસ ભગવાન વિષ્ણુને અતિ પ્રિય હોવાથી આ માસની પૂર્ણિમાનું મહત્ત્વ વધુ વધી જાય છે. શાસ્ત્રીય માન્યતા અનુસાર આ દિવસે લક્ષ્મીનારાયણ વ્રતનું પાલન કરવાનો નિયમ છે. જે ચંદ્ર વર્ષમાં સૂર્ય સંક્રાંતિ આવતી નથી તેને મલમાસ, અધિકમાસ અથવા પુરુષોત્તમ માસ કહેવાય છે. પુરૂષોત્તમ માસમાં લગ્ન, નવદંપતી, ગૃહપ્રવેશ, યજ્ઞોપવિત વિધિઓ વગેરે કરવા પર મનાઈ ફરમાવવામાં આવી છે, પરંતુ કટોકટીના સંજોગોમાં સફળ અનુષ્ઠાન, જીવનરક્ષક મંત્રોના સફળ જાપ અને સમાજસેવા સંબંધિત અન્ય તમામ પહેલ કરી શકાય છે.
અધિક માસની પૂર્ણિમાનું મહત્ત્વ
અધિક માસની પૂર્ણિમાનું આ વ્રત સુખ અને સૌભાગ્યમાં વધારો કરે છે અને તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ કરે છે અને ધન, સંપત્તિ, સુખ, વૈભવ અને ઐશ્વર્યમાં વધારો કરે છે. જો અપરિણીત યુવતીઓ આ વ્રત રાખે છે તો શ્રી હરિ અને મા લક્ષ્મીની કૃપાથી તેમને યોગ્ય વર મળે છે અને જો યુવકો આ વ્રત કરે છે તો તેમને સારી પત્ની મળે છે. મન સાથે ચંદ્રના સંબંધને કારણે આ વ્રત મનની પવિત્રતા અને માનસિક શાંતિ માટે પણ રાખવામાં આવે છે. તેનાથી જીવનમાં સકારાત્મક ઉર્જાનો સંચાર થાય છે અને આધ્યાત્મિકતાનો વિકાસ થાય છે. ભગવાન વિષ્ણુ સ્વયં પૂર્ણિમાએ સ્નાન, અર્ઘ્ય, તર્પણ, જપ, પૂજા, કીર્તન અને દાન દ્વારા જીવોને બ્રહ્મઘાટ અને અન્ય કાર્યોમાંથી મુક્તિ આપીને જીવને શુદ્ધ કરે છે. શાસ્ત્રોમાં આ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા ફળદાયી ગણાવવામાં આવી છે.
પૂજાવિધિ
આ દિવસે સ્નાન કર્યા પછી પૂજા સ્થાનમાં પૂર્વ દિશા તરફ મુખ કરીને બેસો. ઈશાન કોણમાં પોસ્ટ પર લાલ કે પીળું કપડું બિછાવીને, ભગવાન વિષ્ણુ અને માતા લક્ષ્મીનું ચિત્ર અથવા પ્રતિમા સ્થાપિત કરીને ગંગાજળ, કુમકુમ, હળદર, અક્ષત, રોલી, ચંદન, અષ્ટગંધ, ફળ-મીઠાઈ અને પીળા અને લાલ ફૂલો વડે તેમની પૂજા કરો. શ્રી લક્ષ્મીનારાયણ વ્રતની કથા સાંભળીને મખાનાની ખીર અને શુદ્ધ ઘીથી બનેલી મીઠાઈનો નૈવેદ્ય ચઢાવો અને કપૂર અને ઘીનો દીવો કરીને આરતી કરો. રાત્રે પૂર્ણિમાની પૂજા કરો. ભગવાન વિષ્ણુના વ્રતમાં નિયમો, સંયમ, વાણીની શુદ્ધતા, કર્મ અને આચારનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે.
પુણ્ય મેળવવા માટે આ કરો
પુરૂષોત્તમ માસના સમયગાળામાં પરમ ભગવાન શ્રી નારાયણના આશીર્વાદ, શ્રીમદ ભાગવતનું પઠન, કથાનું શ્રવણ, શ્રી વિષ્ણુ સહસ્ત્રનમ, શ્રી રામ રક્ષાસ્તોત્ર, પુરુષ સુક્તનું પઠન, ઓમ નમો ભગવતે વાસુદેવાય ઓમ નમો નારાયણાય જેવા મંત્રોનો જાપ માણસને શ્રી વિષ્ણુની કૃપા માટે પાત્ર બનાવે છે. આ માસમાં નિઃસ્વાર્થ ભાવે કરવામાં આવતા જપ-તપ, પૂજા-પાઠ, દાન-પુણ્ય, અનુષ્ઠાન વગેરેનું મહત્ત્વ સૌથી વધુ છે. દાન સેવા, નિ:સહાય લોકોને મદદ કરવી, વૃદ્ધોની સેવા કરવી, વૃદ્ધાશ્રમમાં ભોજન, કપડાં અને દવાઓનું દાન કરવું, વિદ્યાર્થીઓને પુસ્તકોનું દાન કરવું, કથા સંતો અને મહાત્માઓને ધાર્મિક પુસ્તકોનું દાન કરવું એ પુણ્ય ગણાય છે. આ માસમાં કરવામાં આવેલ જપ, તપ અને દાનનો લાભ જન્મ-જન્મ સુધી દાતા પાસે રહે છે. ઘરના મંદિરમાં રાખવામાં આવેલા લાડુ-ગોપાલ અને વિષ્ણુના અન્ય સ્વરૂપોની મૂર્તિઓ પર પણ તુલસી મંજરી અર્પણ કરવી જોઈએ. જો તમે આખો મહિનો આ કરી શકતા ન હોવ તો અધિક માસની પૂર્ણિમાના દિવસે દાન-પુણ્ય કરવાથી અનેકગણું પુણ્ય પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
