રાજકારણીઓ સામે વર્ષો ચાલતા કેસોનો હવે ઝડપથી નિર્ણયો લેવામાં આવી રહ્યા છે: રિપોર્ટ

સાંસદો અને ધારાસભ્યો સામેના ફોજદારી કેસોમાં સુપ્રીમ કોર્ટની સતત દેખરેખને કારણે, સાંસદો/ધારાસભ્યો અંગેના નિર્ણયો ટૂંક સમયમાં આવી રહ્યા છે. એમિકસ ક્યુરીએ દાખલ કરેલા રિપોર્ટમાં આ વાત સામે આવી છે. ગયા વર્ષે જ સ્પેશિયલ કોર્ટે 4,697 પેન્ડિંગ કેસમાંથી 2,018માં ચુકાદો આપ્યો હતો. જેના પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે વર્ષોથી ચાલતા જનપ્રતિનિધિઓ સામેના કેસોનો ટ્રેન્ડ બદલાઈ રહ્યો છે.
2013 માં, સર્વોચ્ચ અદાલતે RP એક્ટની કલમ 8(4) ને રદ્દ કરી હતી. જેમાં દોષિત સાંસદો/ધારાસભ્યોને બે વર્ષથી વધુની જેલની સજા ફટકારી હતી. જો તેઓ દોષિત ઠરાવ્યાના 90 દિવસની અંદર ઉચ્ચ મંચ પર તેમની દોષિતતા સામે અપીલ દાખલ કરે તો તેમને ગૃહમાં તેમની બેઠકો જાળવી રાખવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. હાલમાં, ગેરલાયકાત આપોઆપ રદ થાય છે જો દોષિત ઠરાવવામાં આવે તો બે વર્ષ કે તેથી વધુ સમય માટે અને સાંસદો/ધારાસભ્યો ગૃહમાં તેમની બેઠકો ત્યારે જ મેળવી શકે છે જો ઉચ્ચ મંચ દ્વારા નિર્દોષ જાહેર થાય અથવા સજાને રોકવામાં આવે.
ભૂતપૂર્વ અને વર્તમાન સાંસદો અને ધારાસભ્યો સામે પડતર કેસોના એડવોકેટ સ્નેહા કલિતાની મદદથી ડેટાનું સંકલન, એમિકસ ક્યુરી અને વરિષ્ઠ વકીલ વિજય હંસારિયાએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં તેમના 20મા અહેવાલમાં, સુપ્રીમ કોરટમાં જણાવ્યુ છે કે, લોકસભા ચૂંટણી 2024 માટે તબક્કા-1 અને તબક્કા-2 માટે 2,810 ઉમેદવારોમાંથી (તબક્કો-I – 1,618, અને તબક્કો-II – 1,192), 501 (18%) ઉમેદવારો સામે ફોજદારી કેસ છે. જેમાંથી 327 (12%) ગંભીર પ્રકૃતિના છે (પાંચ વર્ષ અને તેથી વધુ કેદની સજાને પાત્ર).
હંસરિયાએ સાંસદો/ધારાસભ્યો સામે ફોજદારી કેસોના નિકાલમાં પ્રોત્સાહક વલણની વિગતો આપી હતી. 1 જાન્યુઆરી, 2023 સુધીમાં પેન્ડિંગ 4,697 કેસોમાંથી, ટ્રાયલ કોર્ટોએ 2,018 કેસો (43%)નો નિર્ણય કર્યો. જો કે, ગયા વર્ષે, સાંસદો/ધારાસભ્યો સામે વધુ 1,746 કેસ ઉમેરવામાં આવ્યા હતા, જે પેન્ડિંગ કેસોની સંખ્યા 4,472 પર લઈ ગયા હતા. ઉત્તર પ્રદેશમાં વર્તમાન અને ભૂતપૂર્વ સાંસદો અને ધારાસભ્યો સામે સૌથી વધુ 1,300 ફોજદારી કેસ હતા, જેમાંથી 766 કેસ (59%)નો નિકાલ કરવામાં આવ્યો હતો.
રાજ્યોમાં સાંસદો/ધારાસભ્યો વિરુદ્ધ ઓછામાં ઓછા 610 નવા કેસ વિશેષ અદાલતોમાં પહોંચ્યા છે. જેના કારણે પેન્ડિંગ કેસોની સંખ્યા વધીને 1,146 થઈ ગઈ છે, જે રાજ્યોમાં આવા પેન્ડિંગ કેસોની સૌથી વધુ સંખ્યા છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે, દિલ્હીની અદાલતોએ ગયા વર્ષે 105 પેન્ડિંગ કેસમાંથી 103નો નિર્ણય કરીને આવા કેસોનો લગભગ 100% નિકાલ હાંસલ કર્યો હતો. જો કે, પેન્ડિંગ કેસોની સંખ્યામાં વધુ 108 ઉમેરાયા હતા, જે પેન્ડિંગ કેસોની સંખ્યા 110 પર લઈ ગયા હતા. પરંતુ ગયા વર્ષે,સાંસદો/ધારાસભ્યો સામેના કેસોનો નિકાલ દર ખૂબ જ નબળો હતો, જેમાં હરિયાણા (10%; 48 માંથી પાંચ), હિમાચલ પ્રદેશ (11%; 72 માંથી આઠ) જમ્મુ અને કાશ્મીર (13 માંથી 0), ઓડિશા (12%; 440 માંથી 56), તેલંગાણા (18%; 22 માંથી ચાર), અને બિહાર (32%; 525 માંથી 171).નો નિવેડો આવ્યો હતો.