મિશન ચંદ્રયાન એ ભારતનો તે ડ્રીમ પ્રોજેક્ટ છે, જેના પર ભારત સરકાર, વૈજ્ઞાનિકો અને તમામ લોકોએ તેમના 15 વર્ષ વિતાવ્યા છે. આજથી બરાબર 14 વર્ષ પહેલા આ મિશન શરૂ થયું હતું. જો તમે વર્ષ 2019 પર ધ્યાન આપો, તો તમને યાદ હશે કે ભારતીય વૈજ્ઞાનિકોએ ચંદ્ર પર ઉતરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. આ માટે ભારતનું લેન્ડર વિક્રમ ચંદ્રની સપાટી પર ઉતરવાનું હતું. બધું પ્લાન મુજબ ચાલતું હતું. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ઈસરો)ની ઓફિસમાં તાળીઓનો ગડગડાટ થઈ રહ્યો હતો. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ખુદ ઈસરોની ઓફિસમાં હાજર હતા અને બધું જોઈ રહ્યા હતા. પછી અચાનક 2.50 વાગ્યે શાંતિ છવાઈ ગઈ. ખરેખર ખરાબ સમાચાર સામે આવ્યા હતા. સમાચાર હતા કે ચંદ્રયાન હેઠળ ચંદ્ર પર ઉતરી રહેલું ભારતનું લેન્ડર વિક્રમ ક્રેશ થઈ ગયું છે. આ પછીનું એક દ્રશ્ય બધાને યાદ હશે જ્યારે વડાપ્રધાને તત્કાલીન ઈસરો ચીફ કે. સિવનને ગળે લગાવ્યા, જયારે તેઓ મિશનની નિષ્ફળતા પર રડી રહ્યા હતા.
7 સપ્ટેમ્બર 2019ના રોજ લેન્ડર ક્રેશ થયા પછી પણ દેશના વૈજ્ઞાનિકોનો ઉત્સાહ નથી તૂટ્યો. આજે ચાર વર્ષ બાદ 14 જુલાઈ 2023ના રોજ બપોરે 2.30 વાગ્યે ચંદ્રયાન 3 લોન્ચ થશે. ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ સાથે, ભારત ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરનાર ચોથો દેશ બની જશે. જાણકારી માટે તમને જણાવી દઈએ કે ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો છેલ્લા 15 વર્ષથી ચંદ્રયાનની તૈયારી કરી રહ્યા છે. આપણા વૈજ્ઞાનિકો પાર પાડવા માટે સખત મહેનત કરી રહ્યા હતા. ભારતને આ મિશનથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે.
મિશન ચંદ્રયાન 1
મિશન ચંદ્રયાન 1 વિશે, તત્કાલિન વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીએ 15 ઓગસ્ટ 2003ના રોજ લાલ કિલ્લા પરથી જાહેરાત કરી હતી કે મને જણાવતા ખૂબ જ આનંદ થાય છે કે ભારત વર્ષ 2008 પહેલા ચંદ્ર પર તેનું અવકાશયાન મોકલશે. આ મિશનનું નામ ચંદ્રયાન 1 હશે. આ મિશન 8 નવેમ્બર 2008ના રોજ સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ વાહન સફળતાપૂર્વક ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચી ગયું છે. આના પરથી મળેલા ડેટાના આધારે જાણવા મળ્યું કે ચંદ્ર પર પાણી છે. જેની પાછળથી અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાએ પણ પુષ્ટિ કરી હતી. 29 ઓગસ્ટ 2009 પછી આ ચંદ્રયાન સાથેનો સંપર્ક તૂટી ગયો હતો.
મિશન ચંદ્રયાન 2
ચંદ્રયાન મિશન 2 હેઠળ, ISRO એ ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ દ્વારા રોવરની મદદથી ચંદ્રમાં હાજર તત્વોને શોધવાનું નક્કી કર્યું. અગાઉ આ મિશન 2013માં લોન્ચ થવાનું હતું, પરંતુ કોઈ કારણસર તેને મોકૂફ રાખવામાં આવ્યું હતું, ત્યારબાદ આ મિશન 22 જુલાઈ 2019ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ દરમિયાન 20 ઓગસ્ટના રોજ આ યાન સફળતાપૂર્વક ચંદ્રની કક્ષામાં પહોંચ્યું હતું. પરંતુ વિક્રમના સોફ્ટ લેન્ડિંગ દરમિયાન ઈસરોનો લેન્ડર સાથેનો સંપર્ક તૂટી ગયો હતો. સરકાર દ્વારા કહેવામાં આવ્યું હતું કે લેન્ડરના બ્રેકિંગ થ્રસ્ટરની નિષ્ફળતાને કારણે લેન્ડરનું ક્રેશ લેન્ડિંગ થયું, જેના કારણે તેનો સંપર્ક તૂટી ગયો.
મિશન ચંદ્રયાન 3 નું મહત્ત્વ અને કાર્ય
ISRO 14 જુલાઈ 2023ના રોજ ચંદ્રયાન 3 મિશન લોન્ચ કરવા જઈ રહ્યું છે. આ મિશન બપોરે 2.35 કલાકે લોન્ચ કરવામાં આવશે. આ મિશનનું લક્ષ્ય ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ છે. ચંદ્રની સપાટી પર રોવર ચલાવવું અને ચંદ્ર પર હાજર તત્વો વિશે માહિતી એકત્રિત કરવી. આ વાહનને તૈયાર કરવામાં લગભગ 700 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે. આ વાહનનું લેન્ડર ચંદ્રના તે ભાગમાં એટલે કે ચંદ્રના નિર્જન ભાગોમાં જશે અને ત્યાં હાજર ધાતુઓ અને અન્ય તત્વો વિશે માહિતી એકત્ર કરશે.
ચંદ્રયાન 3 કેવી રીતે કાપશે ચંદ્ર સુધીનું અંતર ?
ચંદ્રયાન 3 સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટર ખાતે સ્પેસક્રાફ્ટ લોન્ચ વ્હીકલ માર્ક 3 (LVM 3) દ્વારા પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષામાં જશે. LVM 3 ની લંબાઈ 43.5 મીટર છે અને તેનું વજન 640 ટન છે. આ રોકેટ 8 ટન સુધીના ભાર લઈને ઉડી શકે છે. ચંદ્રયાન 3 અવકાશયાનમાં, લેન્ડર મોડ્યુલનું વજન 1.7 ટન છે, પ્રોપલ્શન મોડ્યુલનું વજન 2.2 ટન છે અને લેન્ડરની અંદરના રોવરનું વજન 26 કિલો છે.
ચંદ્રયાન 3 ચંદ્રની સપાટી પર કેવી રીતે પહોંચશે?
ચંદ્રયાન 3ને રોકેટની મદદથી પૃથ્વીની કક્ષામાં મોકલવામાં આવશે. આ પછી, આ અવકાશયાન તેના પ્રોપલ્શનનો ઉપયોગ કરીને પૃથ્વીની પરિક્રમા કરીને તેની ત્રિજ્યામાં વધારો કરવાનું ચાલુ રાખશે. ત્રિજ્યા ધીમે ધીમે વધતા ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષા સુધી પહોંચશે, ત્યારબાદ અવકાશયાન ચંદ્રની પરિક્રમા કરવાનું શરૂ કરશે. ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચ્યા પછી, લેન્ડરને ચંદ્ર પર સોફ્ટ લેન્ડિંગ કરવામાં આવશે. જણાવી દઈએ કે આ અવકાશયાનને પૃથ્વીથી ચંદ્ર સુધીનું અંતર કાપવામાં 45-48 દિવસનો સમય લાગી શકે છે.
