લોકસભામાં મોદી સરકાર વિરુદ્ધ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ લાવવા માટે બુધવારે સંમતિ મળી હતી. ભારતીય સંસદના ઈતિહાસમાં આ 28મી વખત બનશે જ્યારે કોઈ સરકાર આ પ્રસ્તાવનો સામનો કરશે. જો કે, અવિશ્વાસની દરખાસ્તને કારણે આજ સુધી કોઈ સરકાર પડી નથી.
અત્યાર સુધી આવેલા અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવમાં સૌથી વધુ 15 પ્રસ્તાવ ઈન્દિરા ગાંધી વિરુદ્ધ હતા. તેમણે બધાને માત આપી હતી. આ પછી, લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી અને પીવી નરસિમ્હા રાવ વિરુદ્ધ ત્રણ-ત્રણ વખત સૌથી વધુ પ્રસ્તાવ આવ્યા. નવીનતમ ઠરાવની ગણતરી કરીએ તો, મોરારજી દેસાઈ અને નરેન્દ્ર મોદી સરકાર વિરુદ્ધ બે-બે ઠરાવ હતા. આ સિવાય જવાહરલાલ નેહરુ, રાજીવ ગાંધી અને અટલ બિહારી વાજપેયી સામે એક-એક વખત આ ઠરાવ લાવવામાં આવ્યો હતો. સંસદના ઈતિહાસ અને ભારતીય રાજનીતિ વિશે ઘણી રસપ્રદ બાબતો પણ તેમની સાથે જોડાયેલી છે.
સરકાર પર અવિશ્વાસની દરખાસ્ત કેટલી ગંભીર હતી, કે તે પ્રથમ બે સરકારો સામે ક્યારેય લાવવામાં આવી ન હતી. ઓગસ્ટ 1963માં, જે.બી. ક્રિપલાનીએ ચીન સામેના 1962ના યુદ્ધમાં હાર જેવી આપત્તિજનક ઘટના બાદ તત્કાલીન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુ સરકાર સામે પ્રથમ વખત અવિશ્વાસની દરખાસ્ત લાવી હતી. તેના પર 40 સાંસદોએ ચાર દિવસમાં કુલ 21 કલાક ચર્ચા કરી. દરખાસ્ત 62ની સામે 347 મતોથી હરાવવામાં આવી હતી. જો કે, નેહરુજીએ પોતે કહ્યું તેમ, ઠરાવ પરની ચર્ચા ઘણી રીતે રસપ્રદ અને ફાયદાકારક હતી. હું આ પ્રસ્તાવ અને ચર્ચાને આવકારું છું. મને લાગે છે કે સમયાંતરે આવા પરીક્ષણો કરાવવું સારું રહેશે. આ પછી, 1964 થી 1975 વચ્ચે 15 વખત અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ લાવવામાં આવ્યો.
આમાંથી ત્રણ નહેરુજીના મૃત્યુ પછી વડા પ્રધાન બનેલી લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી સરકાર વિરુદ્ધ અને 15 ઈન્દિરા ગાંધી સરકાર વિરુદ્ધ હતા. સીપીઆઈ (એમ)ના સાંસદ જ્યોતિર્મય બસુએ નવેમ્બર 1973થી મે 1975ની વચ્ચે ઈન્દિરા ગાંધી સામે 4 વખત અવિશ્વાસની દરખાસ્ત લાવી હતી, જે એક રેકોર્ડ છે.
અવિશ્વાસ મતમાં ત્રણ વખત સરકાર પડી
1999 માં અટલ બિહારી વાજપેયી સરકાર ત્રણ અવિશ્વાસ મતમાં સામેલ છે જેમાં સરકારો પડી ગઈ છે. આ સિવાય 1990માં વીપી સિંહ સરકાર અને 1997માં એચડી દેવગૌડા સરકાર પણ અવિશ્વાસના મતમાં પડી ગઈ હતી. 7 નવેમ્બર, 1990 ના રોજ, વીપી સિંહે સંસદમાં વિશ્વાસનો પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો. રામમંદિર મુદ્દે ભાજપે સમર્થન પાછું ખેંચી લેવાના કારણે સરકાર આ પ્રસ્તાવમાંથી હારી ગઈ હતી. તે દરખાસ્ત 142ના મુકાબલે 346 મતથી પરાજય પામી હતી. તેવી જ રીતે, 1997માં એચડી દેવગૌડા સરકાર 11 એપ્રિલે વિશ્વાસ મત હારી ગઈ હતી. દેવેગૌડાની 10 મહિના જૂની ગઠબંધન સરકાર પડી ગઈ કારણ કે 292 સાંસદોએ સરકાર વિરુદ્ધ મતદાન કર્યું, જ્યારે 158 સાંસદોએ તેને સમર્થન આપ્યું. જ્યારે, 1998માં સત્તામાં આવ્યા પછી, અટલ બિહારી વાજપેયીએ વિશ્વાસનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, જે 17 એપ્રિલ, 1999ના રોજ અખિલ ભારતીય અન્ના દ્રવિડ મુનેત્ર કઝગમ (AIADMK)ની ખસી જવાને કારણે એક મતથી પરાજય થયો હતો.
