પિતૃ પક્ષ અથવા શ્રાદ્ધ એ 15-દિવસની ધાર્મિક વિધિ છે જે હિન્દુઓ દ્વારા તેમના પૂર્વજોને યાદ કરવા માટે મનાવવામાં આવે છે. પિતૃ પક્ષ દરમિયાન, મૃતકનો મોટો પુત્ર પિત્રુ લોક (સ્વર્ગ અને પૃથ્વી વચ્ચેનો પ્રદેશ) માં રહેતા પૂર્વજોને તર્પણ અર્પણ કરીને શ્રાદ્ધ કરે છે. પિતૃ પક્ષ અથવા શ્રાદ્ધ ભાદ્રપદ મહિનામાં શુક્લ પક્ષની પૂર્ણિમાની તિથિ દરમિયાન શરૂ થાય છે અને 29 સપ્ટેમ્બર, 2023 ના રોજ શરૂ થવાનું છે. પિતૃ પક્ષ 14 ઓક્ટોબર, 2023 ના રોજ કૃષ્ણ પક્ષ અથવા સર્વ પિતૃ અમાવાસ્યાની અમાવસ્યા તારીખે સમાપ્ત થશે. ચાલો જાણીએ પિતૃ પક્ષ ક્યારે શરૂ થાય છે.
પિતૃ પક્ષ 2023 ની શરૂઆતની તારીખ
હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ, પિતૃ પક્ષ આ વર્ષે 29 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થઈ રહ્યો છે અને અશ્વિન કૃષ્ણ પક્ષની અમાવસ્યા તારીખે સમાપ્ત થાય છે. આ વખતે અમાવસ્યા 14મી ઓક્ટોબરે આવી રહી છે.
પિતૃ પક્ષ 2023: મહત્ત્વ
હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, આપણી પાછલી ત્રણ પેઢીઓની આત્માઓ ‘પિતૃ લોક’માં રહે છે, જેને સ્વર્ગ અને પૃથ્વીની વચ્ચેનો પ્રદેશ કહેવામાં આવે છે. આ પ્રદેશનું નેતૃત્વ મૃત્યુના દેવતા યમ કરે છે. આ તે છે જ્યારે એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે આગામી પેઢીમાંથી કોઈ મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે પ્રથમ પેઢીને સ્વર્ગમાં લઈ જવામાં આવે છે, જે તેમને ભગવાનની નજીક લાવે છે. પૂર્વજગતમાં, માત્ર છેલ્લી ત્રણ પેઢીઓને જ શ્રાદ્ધ વિધિ આપવામાં આવે છે.
પિતૃપક્ષમાં શ્રાદ્ધ શા માટે કરવું જરૂરી છે
પિતૃ પક્ષમાં, શ્રાદ્ધ આપણા પૂર્વજો માટે તેમની મૃત્યુ તિથિ અનુસાર કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જેઓ પિતૃ પક્ષ દરમિયાન તેમના પૂર્વજોને પ્રસાદ નથી ચઢાવતા તેઓ પિતૃદોષથી પીડાય છે. શ્રાદ્ધ કરવાથી તેમના આત્માને સંતોષ અને શાંતિ મળે છે. તેઓ તમારાથી પ્રસન્ન છે અને સમગ્ર પરિવારને આશીર્વાદ આપે છે. દર વર્ષે લોકો ગયા જાય છે અને તેમના પૂર્વજોની આત્માની શાંતિ માટે પિંડ દાન આપે છે.
શ્રાદ્ધ માત્ર 16 દિવસ માટે જ શા માટે?
શાસ્ત્રો અનુસાર, એવું માનવામાં આવે છે કે આ સોળ તિથિઓ સિવાય કોઈ પણ તિથિએ કોઈ વ્યક્તિનું મૃત્યુ થતું નથી. એટલે કે જ્યારે પણ પિતૃઓનું શ્રાદ્ધ કરવામાં આવે છે, તે તેમની મૃત્યુ તિથિ અનુસાર કરવું જોઈએ. તેથી પિતૃ પક્ષ માત્ર સોળ દિવસ સુધી ચાલે છે. જો કે, જ્યારે તિથિનો ક્ષય થાય છે, ત્યારે શ્રાદ્ધના દિવસોની સંખ્યા વધીને 15 થઈ જાય છે પરંતુ ક્યારેય વધતી નથી.
શ્રાદ્ધ કેવી રીતે કરવું –
શ્રાદ્ધ ગયામાં અથવા કોઈપણ પવિત્ર નદીના કિનારે પણ કરી શકાય છે. આ સમય દરમિયાન પિતૃઓને તૃપ્ત કરવા માટે બ્રાહ્મણોને પિંડ દાન અને ભોજન અર્પણ કરવામાં આવે છે. જો તમે આ બેમાંથી કોઈ પણ જગ્યાએ આ કરી શકતા નથી, તો તમારે ગાયના આશ્રયમાં જઈને તે કરવું જોઈએ.
ઘરમાં શ્રાદ્ધ કરવા માટે સવારે સૂર્યોદય પહેલા સ્નાન કરો. આ પછી, સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરો અને શ્રાદ્ધ અને દાનનો સંકલ્પ કરો. જ્યાં સુધી શ્રાદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી કંઈપણ ખાવું નહીં. તે જ સમયે, દિવસના આઠમા મુહૂર્તમાં એટલે કે કુતુપ કાલમાં શ્રાદ્ધ કરો જે સવારે 11:36 થી 12:24 સુધી રહેશે.
દક્ષિણ તરફ મુખ કરીને બેસો, તમારા ડાબા પગને વાળો અને તમારા ઘૂંટણને જમીન પર રાખો. આ પછી તાંબાના વાસણમાં જવ, તલ, ચોખા, કાચી ગાયનું દૂધ, ગંગાજળ, સફેદ ફૂલ અને પાણી નાખી દો. તમારા હાથમાં કુશ લો અને તમારા હાથમાં દાળ ભરો અને તેને તમારા સીધા હાથના અંગૂઠાથી એક જ વાસણમાં 11 વખત મૂકો. ત્યારબાદ પિતૃઓને ખીર ચઢાવો. આ પછી, દેવતા, ગાય, કૂતરો, કાગડો અને કીડી માટે ખોરાક અલગ રાખો.
